بسم الله الرحمن الرحیم
جاب بی حجاب
نگاهی به رواج فرهنگ تبرج در میان بانوان محجبه
یکی از مهم ترین مباحث اینروزهای رسانه های اجتمائی و محافل نقد وبررسی مسئله حجاب است ، مسئله مهمی که ریشه در فرهنگ اسلامی و ایرانی ما دارد .این مسئله از چنان جایگاهی برخوردار است که در رسانه های عمومی نظیر تلوزیون و جراید و اینترنت اهمیت ویژه ای پیدا کرده و حتی صفحات اجتمائی بسیاری را به خود اختصاص داده است ، کاربران بسیاری با تشکیل کمپین هائی به دفاع از این مسئله پرداخته وبا به اشتراک گذاشتن تصاویر و پوسترهای رنگارنگ گوی سبقت در معرفی حجاب را از هم می ربایند.قابل توجه است که غالبا این حرکت ها مخاطب را از جنبه بنیادی حجاب آگاه نمی کند بلکه آن نگاه اصیل به مقوله حجاب نیز مغفول می ماند،این حرکت ها که غالبا رویکردی سلیقه ای در معرفی حجاب دارند و یا در تشخیص مصادیق صحیح حجاب دچار اشتباه شده اند خود از موانع فرهنگ سازی در مسیر حجاب به شمار میروند.نگارنده در این مقاله می کوشد به آسیب شناسی این حرکت ها پرداخته و به معرفی مصادیق حجاب اسلامی بپردازد.
بازنگری کوتاهی به معنای حجاب
حجاب در لغت به معنای پوشاندن و پشت پرده ماندن است.دهخدا حجاب را در پرده نگه داشتن و بازداشتن از درآمدن می دانداستعمال این واژه در لغت بیشتر به معنای پرده است و در اصطلاح حجاب به نوعی خاص از پوشش برای زنان گفته می شود و نه هر پوششی.و منظور از حجاب پوششی است که بواسطه پشت پرده واقع شدن صورت می گیرد.یعنی زنان بواسطه پوششی که ازورای آن هرگونه زیبائی های زنانه شان دیده نشود در محافل اجتمائی حاضر شوند. لازم به ذکر است که این واژه مختص زنان نیست منتهی درباره ایشان کاربرد بیشتری دارد
شهید مطهری در کتاب مسئله حجاب درباره کاربرد واژه حجاب اینچنین می گوید:
استعمال کلمه حجاب در مورد پوشش زن یک اصطلاح نسبتا جدید است. در قدیم و مخصوصا در اصطلاح فقها کلمه "ستر" که به معنی پوشش است به کار رفته است. فقها چه در کتاب الصلوة و چه در کتاب النکاح که متعرض این مطلب شده اند کلمه "ستر" را به کار برده اند نه کلمه حجاب را. بهتر این بود که این کلمه عوض نمی شد و ما همیشه همان کلمه "پوشش" را به کار می بردیم. زیرا معنی شایع لغت حجاب پرده است و اگر در مورد پوشش به کار برده می شود به اعتبار پشت پرده واقع شدن زن است و همین امر موجب شده که عده زیادی گمان کنند که اسلام خواسته است زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بیرون نرود. وظیفه پوشش که اسلام برای زنان مقرر کرده است بدین معنی نیست که از خانه بیرون نروند.
حدود و ثغور حجاب
مسئله حجاب در اسلام به اعضاء و جوارح منحصر نمی شود و از آن هم فراتر رفته و به رفتار انسان نیز تعمیم پیدا می کند و چنانچه شخصی حجاب ظاهری کامل را رعایت کند ولی در بعد رفتار از حجاب کافی برخوردار نباشد فعل او مثل جسدی بی روح خواهد بود که ظاهری انسانی دارد اما اثری از حیات و حرکت در آن موج نمی زند.حجاب در رفتار انسان ، عکس العمل ها و معاشرت ها و تعامل شخص با محیط را در برمیگیرد.حجاب رفتاری انسان ریشه در فکر و عقاید او دارد ، امام علی علیه السلام در این باره می فرمایند:
مراقب افکارت باش چرا که بزودی گفتار تو را خواهد ساخت و مراقب رفتارت باش چرا که بزودی رفتار تو را خواهد ساخت و مراقب رفتارت باش چرا که بزودی عادت های تو را خواهد ساخت ومراقب عادت هایت باش چرا که شخصیت تو را خواهد ساخت و مراقب شخصیت خود باش چون بزودی سرنوشت تو خواهد شد.
پس هرکدام از این حجب مقدمه ای برای حجاب پس از خود خواهد بود و چنانچه مقدمه ای ناقص باشد بقول شاعر تا ثریا می رود دیوار کج.پس برای رسیدن به حجاب رفتار، گریزی از رعایت حجاب جوارحی یا ظاهری نیست.لازم به ذکر است که منشاء اقسام حجاب ، فکر و عقاید انسان است که آینه تمام نمای جهانبینی اوست . پس حجاب ریشه در جهان بینی دارد و شخص موحد افکار خود را از جهانبینی الهی دریافت میکند.
پس در یک نگاه عام حجاب اقسام مختلفی دارد که کیفیت هرکدام ارزش حجب قبل و بعد از خود را نشان می دهد.
حجاب پوشاننده ، زیبنده ، یا فریبنده ؟
اصل مسئله حجاب و فلسفه آن پوشاندن زیبائی های بدن و مصون ماندن از خطرات است این مسئله منحصر در فرهنگ اسلامی نیست و پیش از آن سایر تمدن ها و ادیان تعریفی از حجاب برای پیروان خود داشته اند . بطور مثال در آثار بجا مانده از تمدن باستانی ایران هیچ اثری از بانوان بی حجاب نمی بینیم . یا در میان یهودیان معتقد کانادا زنان یهودی از حجاب بسیار کاملی استفاده می کنند.
اما در ایران در سال های اخیر جریاناتی در دفاع از حجاب شکل گرفته که به بهانه تبلیغ حجاب و ارائه الگوی مناسب به جوانان مسئله حجاب را تحریف کرده است .البته همه این جریانات مغرضانه و برنامه ریزی شده نیست اما برخی از آن ها به دنبال انحراف و ارائه یک تعریف و مصداق خاص از حجاب است مثلا در رسانه های عمومی و صفحات اجتمائی می بینیم که تحت عنوان کمپین دفاع از حجاب بانوان محجبه با پوشش های بسیار تجملاتی و رنگ های خیره کننده و با فیگور هائی که مناسب عکس های شخصی یادگاریست تصاویر خود را دراین صفحات در معرض دید عموم قرار می دهند و اذعان می کنند که می توان چادری بود و اینقدر زیبا هم پوشید.و یا باز در صفحات اجتمائی پوستر هائی طراحی می شود که حجاب زن مسلمان را به تصویر می کشد البته اینکه حجاب باید زیبا باشد واقعیتی است که ازآن گریزی نیست اما چون واژه زیبائی ، مثل مفاهیمی نظیر آزادیست که ممکن است معانی مختلفی داشته باشد و برداشت های متفاوتی از آن بشود باید مشخص شود که منظور از این حجاب زیبا چیست آیا حجاب زیبا حجابیست که زیبائی های جسمی زن را در قالب پوشش نشان می دهد نظیر حجاب خاص زنان متجدد ترکیه و لبنان که درعین حال که شخص پوشیده است اما تمام جاذبه های جسمی و برجستگی های بدن خود را با نوع پوششی که دارد نشان می دهد؟
آیا منظور از حجاب زیبا استفاده ازپوشش هائیست که از رنگ های بسیار زیبا و خیره کننده استفاده می کند؟آیا منظور از حجاب زیبا استفاده از آرایش و زیور آلات متنوع همراه با حجاب برتر است ؟و آیا منظور از حجاب زیبا بانوی زیبائیست که حجاب دارد و با آن زیباتر شده است؟
این سوال ها و ده ها سوال دیگر برداشت هائیست که می توان از گزینه حجاب زیبا داشت .اما باید دید حقیقت عبارت حجاب زیبا که در معرفی حجاب برتر و الگو سازی مورد استفاده قرار می گیرد چیست و ما به چه اندازه به آن نائل شده ایم و یا تا چه حد از آن فاصله داریم .
گزاره های حجاب مناسب
پوشاننده باشد
استفاده از عبارت پوشاننده بودن حجاب شاید از نظر برخی همان حجاب باشد اما هر نوع پوششی را نمی توان حجاب نامید چرا که پوششی حجاب است که هم برهنگی را مخفی کند و هم برجستگی ها بدن را .چه بسا پوشش هائی که کل بدن را می پوشاند اما تمام برجستگی ها را نمایان می سازد.
رنگ آن متناسب با عرف باشد
پوشش مناسب باید رنگی متناسب با فرهنگ و عرف جامعه داشته باشد برخی از رنگ ها در بعضی فرهنگ ها یک عرف محسوب می شود اما ممکن است همان رنگ در عرف جامعه دیگر ضد ارزش و جلف تلقی شود.
مدل و طرح آن موجب جلب اذهان عمومی نشود
گاهی لباسی پوششی کامل محسوب می شود اما به نحوی طراحی شده که شخصی که از آن استفاده می کند خاص و انگشت نما می شود و این همان پوششی است که در متون دینی لباس شهرت نام دارد .
خود آن حجاب از مصادیق زینت و تبرج نباشد
از آنجا که هدف از حجاب حفظ زینت هاست در نتیجه نباید نوع حجابی که استفاده می شود از مصادیق زینت باشد مثلا برای پوشاندن دست از ساق دست استفاده می شود حال اگر همین ساق دستی که باید موجب پوشیده شدن دست باشد بدلیل استفاده از پارچه های گیپور رنگ پوست را به نمایش بگذارد به علاوه زیبائی که ایجاد می کند و سبب توجه شود این حجاب نیست زینت است و یا چادر هائی که بسیار نازک و بدن نما هستند و یا ضمن اینکه ضخیم هستند اما بدلیل جنس براق و لختی که دارند حجم بدن را نشان می دهند این ها خود از مصادیق زینت هستند و نمی توانند حجاب مناسبی باشند.
بیانگر ملیت و هویت فرد باشد
حجاب باید هویت و ملیت یک فرد را نشان دهد به نحوی که در هرجای دنیا که دیده شود آن را تحت عنوان پوشش مردم فلان کشور بشناسند مثل حجاب معروف برقع که پوشش خاص زنان افغانیست ویا جلابیب که مورد استفاده زنان عرب است
زیبا باشد
رعایت مواردی نظیر رنگ متناسب و موقر همراه با تمیزی و طرح و مدل متناسب ، زیبائی یک حجاب را رقم می زند.
تجملاتی نباشد
این مسئله یکی از موارد بسیار مهمی است که بسیار مغفول مانده .استفاده از حجاب های بسیار گران قیمت در عرصه تبلیغ حجاب یکی از معضلات معرفی حجاب است و متاسفانه موجب بروز پدیده تجملگرائی و چشم و هم چشمی میان افراد محجبه می شود.
در افراد چادری پوشش زیر چادر با چادر تناسب لازم را داشته باشد
بسیار دیده می شود که افراد محجبه با توجیهات متعددی ضمن اینکه چادر خود را حفظ کرده اند اما در زیر چادر خود از مانتو ها و شلوارهائی استفاده می کنند که هیچ تناسبی با حجاب برتر ندارد .مثلا پوشیدن ساپورت توسط بانوان محجبه در محیط های عمومی و یا پوشیدن مانتوهائی که آستین های تنگ و کوتاه دارند و کل برجستگی های بدن را نمایان می کنند . همچنین آرایش صورت و و بیرون گذاشتن مو از مصادیق رفتارهای نامتناسب ضمن استفاده از حجاب است .
نکته پایانی
مروجین حجاب و عفاف باید نسبت به مقوله حجاب حرکت های علمی و پژوهشی بیشتری داشته باشند تا به جای اعمال انواع سلیقه ها و ترویج صرفا رنگ و لعابی که گاهی به ابتذال و انحراف هم کشیده می شود مسئله حجاب واقعی فرصت معرفی و تبلیغ پیدا کند.
منابع
کتاب مسئله حجاب شهید مطهری
(سایت لغت نامه واژه یاب)
